Stres wywołany dostosowaniem się do zmian
| Rodzaj kryzysu
śmierć współmałżonka rozwód separacja małżeńska przebywanie w więzieniu śmierć kogoś z bliskiej rodziny doznanie krzywdy lub choroba zawarcie małżeństwa utrata pracy pojednanie ze współmałżonkiem emerytura kłopoty ze zdrowiem kogoś z rodziny ciąża trudności seksualne pojawienie się nowego członka rodziny zmiany w pracy zmiana sytuacji finansowej śmierć bliskiego przyjaciela zmiana pracy zmiana w częstości pojawiania się kłótni małżeńskich hipoteka przekraczająca 10 tysięcy dolarów niespłacenie hipoteki lub pożyczki zmiana obowiązków w pracy odejście z domu syna lub córki kłopoty z teściami dokonanie wybitnego osiągnięcia rozpoczęcie lub zakończenie pracy przez żonę rozpoczęcie lub zakończenie nauki w szkole zmiana warunków życia zmiana osobistych przyzwyczajeń kłopoty z szefem zmiana warunków pracy lub godzin pracy zmiana miejsca zamieszkania zmiana szkoły zmiana w sposobie spędzania wolnego czasu zmiana zaangażowania w kościele zmiana w zaangażowaniu społecznym hipoteka lub pożyczka poniżej 10 tyś. dolarów zmiany w sposobie spania zmiana liczby spotkań rodzinnych zmiana przyzwyczajeń związanych z jedzeniem wakacje Boże Narodzenie drobne złamanie prawa © 1967 by Pergamon Press, Inc. |
Punkty
100 73 65 63 63 53 50 47 45 45 44 44 39 39 39 38 37 36 35 31 30 29 29 29 28 26 26 25 24 23 20 20 20 19 19 18 17 16 15 15 13 12 11 |
Depresja widziana pod różnym kątem
Istnieje dziesięć głównych grup depresji przedstawianych w literaturze psychiatrycznej. Osoby zainteresowane szczegółami odsyłam do Dodatku l. Przyjrzyjmy się jednak krótko innym sposobom klasyfikowania depresji — podziałowi na depresję duchową i psychiczną oraz depresję endogenną i egzogenną.
Depresja jednobiegunowa i dwubiegunowa. Jednym ze sposobów klasyfikowana depresji jest określenie jej jako jednobiegunowej lub dwubiegunowej. Depresje jednobiegunowe charakteryzują się zmianami nastroju — od przeciętnego i normalnego (nastroju podstawowego) po nastrój depresyjny. Depresja dwubiegunowa charakteryzuje się przejściem od stanu uniesienia lub stanu maniakalnego do stanu depresyjnego. Pierwszy typ depresji jest bardzie powszechny niż drugi. Mniej wyraźnie wiąże się też z czynnikiem genetycznym. Psychozy maniakalno-depresyjne należą do depresji dwubiegunowych. Przy tym typie dostrzegamy nie tylko samą depresje, ale także wydarzenia typu maniakalnego, w czasie których osoba jest bardzo pobudzona, może bardzo szybko mówić, mieć przyspieszone ruchy, być skrajnie optymistyczna i przejawiać słabość w ocenie spraw finansowych. Może mieć urojenia, że jest kimś wielkim, może wzrosnąć jej aktywność seksualna, może być gadatliwa i mieć okresy bezsenności trwające dniem i nocą. Ataki depresyjno-maniakalne mogą być oddzielone od siebie okresem miesiąca, a nawet wielu lat.
Depresja endogenna i egzogenna. Innym sposobem podziału depresji jest podział na depresję endogenną i egzogenną. Depresja endogenna ma podłoże wewnętrzne. Jest prawdopodobnie spowodowana brakiem równowagi neurochemicznej, a nie konfliktami psychicznymi czy stresem. To zachwianie może mieć podłoże genetyczne. W przeciwieństwie do tego depresja egzogenna (znana jako reaktywna lub sytuacyjna) spowodowana jest stresującymi sytuacjami. Często jej przyczyną jest utrata czegoś. Ktoś na przykład może utracić bliską osobę lub mieć kłopoty w pracy. Mówiąc krótko, depresja endogenna spowodowana jest brakiem równowagi neurochemicznej (od wewnątrz), a depresja egzogenna wywoływana jest sytuacjami konfliktowymi (od zewnątrz). W obydwu przypadkach powstają takie same zaburzenia neurochemiczne.
Depresja duchowa, psychiczna i fizyczna. Jest to kolejny sposób kwalifikowania depresji. Często granice te są niejasne i trudno od siebie oddzielić te typy. Szczerze mówiąc, najczęściej wszystkie trzy elementy człowieka (duchowy, psychiczny i fizyczny) wiążą się z depresją. Gdy depresja dotyczy jednego, pozostałe dwa również są zaangażowane. Przypuśćmy, że depresja zaczyna się jako depresja duchowa. Przykładem mógłby być mężczyzna w średnim wieku, który popełnia cudzołóstwo. Popada w depresję z powodu prawdziwego poczucia winy. W zależności od jego osobowości mogą się z tym wiązać czynniki psychiczne. Być może nie potrafi poradzić sobie z poczuciem winy w sposób właściwy i zdrowy z powodu przeszłych doświadczeń. Zamiast zwrócić się do Boga, wyznać grzech i wyprostować swoje życie, może zacząć się martwić problemem i ulec poważnej depresji. W rzeczywistości może tak bardzo się martwić, że doprowadzi do braku równowagi chemicznej w organizmie, co wywoła także depresję fizyczną.
Czynniki, które mogą poprzedzać depresję duchową, to prawdziwe poczucie winy, gniew skierowany do wewnątrz, niewłaściwe spojrzenie na życie i ataki szatana. Depresja psychiczna może zaistnieć u kogoś, kto w dzieciństwie słabo nauczył się radzić sobie z trudnościami lub był niewłaściwie nagradzany. Ten typ depresji może mieć również miejsce wtedy, gdy człowiek ma zaburzenia w myśleniu, doświadczył jakiejś straty lub ma fałszywe poczucie winy. Czynniki, które mogą wzbudzić depresję fizyczną, to niedoczynność tarczycy, cukrzyca, zaburzenie równowagi amin biogennych, brak równowagi elektrolitycznej, zaburzenie pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego, wyczerpanie i infekcje wirusowe.
Depresje o podłożu organicznym. Jak już powiedzieliśmy poprzednio, depresja może być spowodowana chorobą organiczną. Na przykład wiele chorób wirusowych może spowodować czasową depresję oraz poważne zaburzenia wolitywne (np. złośliwość). Depresja może być spowodowana również przyjmowaniem leków. Tak się dzieje, gdy osoby leczą nadciśnienie rezerpiną. Obniża ona w mózgu poziom noradrenaliny i powoduje depresję. Również silne uderzenie może wywołać depresję. Interesujące jest, że uderzenie od strony prawej półkuli mózgowej częściej powoduje pewnego rodzaju euforię, natomiast uderzenie od strony lewej półkuli częściej powoduje depresję.
Depresja endogenna, neurotyczna i reaktywna. Jednym z ostatnich kryteriów podziału depresji jest podział na depresje endogenne, neurotyczne i reaktywne. Przy tej klasyfikacji pomocne byłoby przyjrzenie się trzem podstawowym czynnikom obecnym przy powstawaniu problemów psychicznych: dziedziczenie, wpływ otoczenia w dzieciństwie i problemy psychiczne (zob. wykres „Przyczyny problemów psychicznych”). Każdy z tych czynników jest tak ważny, że można by na jego temat napisać oddzielną książkę.
Choroba umysłowa (…) jest często powodowana przez kilka czynników. Problem duchowy może spowodować problem emocjonalny, często jednak ważną rolę odgrywają również inne czynniki.
Na przykład ważnym elementem przy analizie jakiegoś problemu umysłowego jest podłoże genetyczne. Istnieje szczególnie jeden problem umysłowy, psychoza maniakalno-depresyjna, z którym zazwyczaj zmaga się wysoki procent osób spokrewnionych z chorym. Badania naukowe udokumentowały również, że dzieci rodziców mających schizofrenię zapadają na nią o wiele częściej niż inne dzieci, nawet gdy wychowują się z dala od rodziców. Co więcej, nie trzeba daleko szukać, by zobaczyć, że pewne cechy osobowości powtarzają się w rodzinie. Tak jak psy przekazują potomstwu pewne cechy osobowości (owczarek niemiecki jest agresywny, bernardyn jest przyjacielski), tak samo i ludzie. Po drugie, równie ważne przy kształtowaniu osobowości jest środowisko. Dzieci uczą się pokory, agresywności, bycia grzecznymi lub złośliwymi. (…) Rodzice mogą dziwić się, dlaczego ich szesnastoletni Johnny jest złośliwy, zbuntowany i nieposłuszny. Ale nigdy go nie karcili. Do tej kategorii można by zaliczyć również zdrowie fizyczne. Dzieci lub dorośli, którzy są chorzy fizycznie, zazwyczaj mają obniżoną zdolność znoszenia stresu emocjonalnego.
Zazwyczaj potrzeba jeszcze trzeciego czynnika, by rozwinął się problem psychiczny. Jest nim poprzedzający go stres. Choć u jakiejś osoby może występować czynnik genetyczny i związany z trudnym środowiskiem w dzieciństwie, to zaburzenia psychiczne nigdy nie powstaną, jeśli nie znajduje się ona bezpośrednio w sytuacji stresu.
To prawda, że oba te czynniki są bardzo ważne. Podważanie tego jest naiwnością. Jednakże równie naiwne jest posługiwanie się nimi jako wymówką dla obecnego zachowania. Wiele problemów powstaje w wyniku nieodpowiedzialnych działań. To, co apostoł Paweł powiedział wiele lat temu, nadal jest prawdą;
„A co człowiek sieje, to i żąć będzie” (Ga 6,7).
Często problemy emocjonalne powstają w wyniku nieodpowiedzialnego zachowania, grzechu lub nieznajomości i niekorzystania ze źródeł, które chrześcijanin ma do dyspozycji.
Jeśli w konkretnym przypadku depresji kładzie się nacisk na ć czynnik genetyczny, to nosi ona nazwę depresji endogennej.
Znaczy to, że pochodzi ona od wewnątrz, ma naturę biochemiczną i że wzbudzana jest z powodów genetycznych.
